Ratelen

Ik heb hem nog steeds, mijn ouwe trouwe ratel. Rond 1955 met de hand gemaakt door timmerman Frans Peters in 't Voare. Een stuk antiek is het intussen, net als ik. Maar daar houdt de gelijkenis op want ik ben bij mijn weten niet gemaakt door Frans Peters. En vermoedelijk ook niet met de hand.

Meer dan een halve eeuw oud is hij en hij heeft minstens vijftien verhuizingen overleefd, maar hij ratelt nog als een slang.  Ik moet wel toegeven dat hij weinig kilometers heeft gemaakt de afgelopen 50 jaar, want wat moet je met zo'n ding? Eens in de paar jaar kom ik hem tegen in een doos, ratel een paar slagen en leg hem weer terug.

Dat was anders in mijn lagere schoolperiode want toen moest hij elke witte donderdag aan de bak. Ratelen was jongenswerk, ik denk dat de meisjes gewoon school hadden op die dag.
Geiten noemden we die een beetje minachtend, stomme geiten. Ze konden niet voetballen, niet in een boom klimmen, je kon er helemaal niets mee. Pas toen we een jaar of 12 waren gingen we daar wat anders tegenaan kijken en werden ze plotseling een stuk interessanter. OK, voetballen konden ze niet maar misschien kon je er wel andere leuke dingen mee doen.

Mijn seksuele voorlichting heb ik van Wim van Ties gekregen. "Paul, wette geej woa de kiendjes vanaaf kómme?" Ik mompelde wat over een eitje in de buik van de moeder dat door een geheime bron bevrucht werd en na negen maanden ergens via een geheime uitgang ter wereld kwam. Want dat was me zo verteld. "Gaar nì woar", zei Wim, "die dekken, net as enne knie~n". Dat was een behoorlijke shock, maar toen ik daar even over nadacht moest ik toegeven dat die theorie heel aannemelijk klonk. Het duurde toen nog een hele tijd voor ik zover was dat ik die theorie in de praktijk kon toetsen, maar dat is weer een heel ander onderwerp. We hadden het over ratelen.

Bij dat ratelen daar hoorde ook een stok bij. Al weken van tevoren zochten we die uit in het bos en sneden er met een mes mooie versieringen in. En op witte donderdag verzamelden de jongens zich in de jongensschool en trokken vandaar, stok in de ene en de ratel in de andere hand, een eierkist en een grote geldknip, het dorp in en stroopten alle huizen en boerderijen af. Aan elke deur werd aangebeld of geklopt en dan begonnen we allemaal onze ratel rond te draaien zo hard we konden. De vrouw des huizes deed vervolgens de deur open en werd dan geacht een paar eieren in de kist te doen. Of, als ze geen kippen hadden, een paar dubbeltjes of stuivers in de knip.

Het dorp werd in vakken opgedeeld, Houthuizen, de Hei en het dorp meen ik en er trokken drie verschillende ratelgroepen op pad. Anders zou het natuurlijk nooit lukken op één dag. Geen enkel huis werd overgeslagen en op het einde van de middag keerden we met gevulde kisten en een volle knip terug naar school. In het fietsenhok werden de eieren en het geld geteld. Dan werd de buit eerlijk verdeeld en gingen alle ratelaars naar huis met een paar eieren voor Pasen en een paar dubbeltjes voor in de spaarpot.

Mooie traditie was dat. Afgeschaft waarschijnlijk. Bij de buren doen ze het nog wel want op de broekhuizen-broekhuizenvorst website vond ik deze foto uit 2007. Slap aftreksel van ons Lottumse ratelen van 50 jaar geleden: geen eierkisten, geen versierde stokken en van die mieterige rateltjes van de Hema. En zie ik daar achteraan zelfs een geit?